توسعه مشاوره شغلی و تحصیلی
سلام دوباره به دوستان فرصت امروز…
مقدمه
انسان تنها موجودی است که با هم نوعان خودبه تبادل نظر می پردازد و برای شناخت و حل مشکلات خود با آنان مشورت و از راهنمایی آنان استفاده می کند . راهنمایی و مشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان با کسانی که مورد قبول و اعتمادشان بوده مشورت می کرده اند .باتوسعة علوم انسانی و رشدعلوم رفتاری به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه ای مستقل ازعلوم رفتاری‌توجه شد. امروزه راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که در رشد ، سازگاری ، تصمیم گیری ، روابط خانوادگی ، مهارتهای اجتماعی وشیوة زندگی مشکلاتی‌دارند ومشاوره به این افراد کمک می کند تا راه حل مناسبی برای مشکلات بیابند. اهمیت مشاوره ومشورت دردین مقدس اسلام کراراً مورد توجه ائمة اطهار و بزرگان دین قرار گرفته است . بشر امروز در یک دورة پیچیده زندگی می کند ، یکی از مشخصات این دوره ، تخصصی شدن مسائل و وابستگی افراد به یکدیگر جهت استفاده از تخصص آنها برای تداوم یک زندگی متعادل است . لذت بردن از زندگی شخصی و رشد و تعالی شخصیت ، شکوفا نمودن استعدادها و ارضای نیازها ، اعم از نیازهای اولیة جسمانی ، نیاز به امنیت و آرامش ، نیاز به تعلق ، نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن ، نیاز به احترام و نیاز به‌شکوفایی دنیای امروز فرایند ساده ای نیست ، در تمام این مراحل به مشاور و مشاوره نیازاست .وظیفة نهاد آموزش و پرورش ، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند ، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است . اضطراب ، افسردگی ، سوء مصرف مواد مخدر ، رفتارهای نابهنجار، مشکلات تحصیلی،گرایش ارتباط با جنس‌مخالف از عمده‌ترین مشکلات روانی‌اجتماعی دانش آموزان است ، به طوری که بیش از ۳۲ درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند .اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها و امکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند. ازطریق « خدمات راهنمایی ومشاوره» می توان توانایی ها ونیز محدودیت های دانش آموزان راشناخت واز امکانات موجود حداکثر‌استفاده‌را به‌عمل‌آورد. مشاورتحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند وآنان را در حل مشکلات یاری دهد.گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی ، تدریس و عملکرد او را مؤثر و پربار می سازد، ولی معلم به تنهایی نه می تواند ونه فرصت داردبه تمام مسائل و مشکلات روانی و خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی کند و برای هر کدام راه حل ارائه دهد. از این رو ، مشاور تحصیلی با همکاری معلم و خانواده و مسئولان مدرسه می توانددانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی وتأمین ثبات عاطفی یاری دهد و نهایتاً نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممکن سازد.
تعاریف راهنمایی و مشاوره :
مطالعة نظام های آموزشی جهان نشان می دهد که از خدمات راهنمایی و مشاوره به عنوان تسهیل کنندة فرایند تعلیم و تربیت در دوره های مختلف تحصیلی به شکل مطلوب سود برده اند. برای راهنمایی تعاریف گوناگونی بیان شده است که ضمن برخورداری از تنوع ، از وجوه مشترکی نیز بهره مند هستند. برای رعایت اختصار و پرهیز از اطاله کلام تنها به یکی از آن تعاریف بسنده می کنیم .راهنمایی کوششی است انسانی ،برای ایجاد حداکثرتوافق ممکن بین خصوصیات فرد مورد راهنمایی و متقضیات فعالیتی( تحصیلی یا حرفه ای ) که بدان مشغول خواهد شد مفاهیمی که در راهنمایی بکار برده شده است بسیار متنوع و از تنوع دیدگاهی ، بخش عظیمی از فرایند تعلیم و تربیت را شامل می شود . گزاره‌های ذیل مؤید این موضوع است : – راهنمایی بخشی از کل جریان تعلیم و تربیت بطور اعم و مدرسه بطور اخص است .- راهنمایی یک سلسله خدمات و کوشش های منظم و سازمان یافته است .- منظور از راهنمایی فرد ، کمک به تصمیم گیری آگاهانه وعاقلانه و قرار گرفتن درمسیر رشد و پرورش قوه قضاوت است .چنانچه راهنمایی را دایره عظیمی از فعالیت های تربیتی در آموزش و پرورش بدانیم مشاوره به عنوان دایره کوچک تری در قلب آن دایره عظیم جای دارد. به عبارت دیگر یکی از مهمترین خدمات راهنمایی، خدمت مشاوره است.
مشاوره شغلی
یکی از مسائل و دغدغه هاي جوانان امروزي، شغل است که غالبا بدون توجه به زمینه هاي استعداد، علاقه، رغبت و هدف مشخص در زندگی تحصیلی و دوره مهارت آموزي انتخاب می گردد. در بسیاري از کشورهاي پیشرفته در کنار موسساتی که دانش آموزان را براي اشتغال به کار تربیت می کنند، مراکز خاصی نیز براي راهنمائی و هدایت تحصیلی وجود دارد. این مراکز که از راهنمایان با تجربه اي برخوردار هستند، با اتکا به روش ها و شیوه هاي علمی به مراجعان کمک می کنند تتحقیقات نشان می دهند که پس از برخورداري از موهبت سلامت جسمانی، توفیق شغلی مهم ترین عامل سلامت روان و سعادت و شادکامی اشخاص بوده است. لذا درك و اعمال آموزش و پرورش که موجب هدایت فرد در راستاي این توفیق خواهد شد باید یکی از اهداف هر نظام آموزش و پرورش باشد. بنابراین با در نظر گرفتن نقش اساسی تصمیم گیري در مورد انتخاب رشته تحصیلی و شغل در زندگی نوجوانان و جوانان، سازمان تعلیم و تربیت در هر جامعه باید بستر لازم براي انتخابی آگاهانه و منطقی را براي افراد آن جامعه فراهم آورد ا ضمن انتخاب راه و روشی روشن به خود و جامعه فایده رسانند . هدف اصلی راهنمایی شغلی به طور کلی آنست که فرد پس از شناسایی خصوصیات خویش و آشـنا شـدن بـا ویژگیهاي مشاغل، به انتخاب شغل مناسب بپردازد.
تفاوتهاي فردي از نظر هوش، استعداد و علائق از یکسو و تنوع مشاغل از سوي دیگر لزوم راهنمائی حرفـه اي را ایجاب می کند. در راهنمائی حرفه اي توانائی ها و نیازهاي فردي بررسی و با خصوصیات شـغلی منطبـق مـی گـردد. خصوصیات شغلی به وسیله موسسات تحقیقی از طریق مقیاس درجه بندي و اظهار نظر صـاحبان مشـاغل تعیـین مـی گردد و در این زمینه مشخص می شود که هر حرفه چه توانائیهائی را ایجاب و چه نیازهائی را ارضاء می کند. توانائیهـا و نیازهاي فردي با توانائیهاي مورد لزوم مشاغل و نیازهاي ارضاء شده بوسیله هر یک از آنها، منطبق و جهـت مناسـب بـه دانش آموزان ارائه می شود. در راهنمائی حرفه اي علاوه بر کمک فـردي بهبـود وضـع جامعـه نیـز مـورد نظـر اسـت و همچنین اجراي برنامه راهنمائی حرفه اي در مدارس موجب می شود که مرز جدائی بین مدرسه و جامعه شکسته شـود.
مشاوره تحصیلی
در گذشته مشاوره خدمتی رسمی ولی سازمان نیافته بودکه به انتخاب شغل محدود می گشت و امروز به صورت یک سلسله خدمات راهنمایی و شخصی بسیار پیشرفته و هماهنگ درآمده است، بنا بر این مشاوره شامل تمام جنبه های رشد و تکامل شاگرد است. در گذشته راهنما شخصی ناصح بود و امروز نقش مشاور، ارزیابی کنندة پیشرفت فرد، کمک دهندة به او در حل مشکلات ، رابط بین خانه و مدرسه و هماهنگ کنندةفعالیتهای راهنمایی کارمندان و معلمین ، طرف مشورت در تنظیم برنامه درسی است.در گذشته وظایف راهنمایی ومشاوره به عهدة معلمین ومدیرانی بود که برای این کار تربیت نشده بودند و امروزگرایش به این است که در مدارس یک نفر مشاور یا متخصص راهنمایی تربیت شده وجود داشته باشد.در گذشته منظور مدرسه فقط دادن تعلیمات و تنها چیزی که ارزشیابی می شد،توانایی هاوعدم توانایی های ذهنی کودک بود، و بر حسب توانایی هایی که داشت و یا به علت نداشتن استعدادهای مورد نیاز به او توصیه می شد که فلان رشته را انتخاب کند و یا فلان دوره را انتخاب نکند،اما امروز پیشرفت همه جانبة کودک مورد نظر مدارس جدید می باشد وتنها به کسب مهارتهای آموزشی ویادگیری های درسی اکتفا نمی شود بلکه هدف، رشد همة جانبه شخصیت کودک می باشد . وظیفة نهاد آموزش و پرورش ، در آماده کردن دانش آموزانی که نیروی انسانی فردا تلقی می شوند ، برای مواجهه و سازگاری با مقتضیات قرن بیست و یکم که از حساسیت ویژه ای برخوردار است بسیار حساس و سنگین است . اضطراب ، افسردگی ، سوء مصرف مواد مخدر ، رفتارهای نابهنجار، مشکلات تحصیلی،گرایش ارتباط با جنس‌مخالف از عمده‌ترین مشکلات روانی‌اجتماعی دانش آموزان است ، به طوری که بیش از ۳۲ درصد دانش آموزان از نوعی مشکل اجتماعی روانی رنج می برند .اهداف آموزش وپرورش زمانی تحقق خواهند یافت که برنامه ها و محتوای آموزشی با توجه به نیازها و امکانات دانش آموزان تهیه و اجرا گردند. ازطریق « خدمات راهنمایی ومشاوره» می توان توانایی ها ونیز محدودیت های دانش آموزان راشناخت واز امکانات موجود حداکثر‌استفاده‌را به‌عمل‌آورد. مشاورتحصیلی با شناخت دانش آموزان در زمینه های گوناگون می تواند آنان را به رشته های تحصیلی مناسب راهنمایی کند وآنان را در حل مشکلات یاری دهد.گرچه آشنایی معلم با فنون راهنمایی ، تدریس و عملکرد او را مؤثر و پربار می سازد، ولی معلم به تنهایی نه می تواند ونه فرصت داردبه تمام مسائل و مشکلات روانی و خانوادگی و تحصیلی دانش آموزان رسیدگی کند و برای هر کدام راه حل ارائه دهد. از این رو ، مشاور تحصیلی با همکاری معلم و خانواده و مسئولان مدرسه می توانددانش آموزان را در جهت رفع مشکلات تحصیلی و خانوادگی و روانی وتأمین ثبات عاطفی یاری دهد و نهایتاً نیل به اهداف آموزش و پرورش را ممکن سازد.
اهمیت مشاوره تحصیلی و داشتن یک مشاور تحصیلی خوب برای موفقیت در کنکور بر کسی پوشیده نیست. بسیاری از دانش آموزان در ابتدای سال تحصیلی موضوع در ارتباط بودن با یک مشاوره تحصیلی به میان می آید این فکر در ذهن دانش آموز پیش میاید که مشاور تحصیلی در واقع هزینه ای بیهوده میباشد .
در صورتی که فکری اشتباه است. دقیقأ یکی از ویژگی های داشتن یک مشاور تحصیلی مناسب این میباشد که دانش آموز را از سرگردانی بیرون میاورد. در واقع باعث میشود تا دانش آموز در انتخاب منابع ذهن باز تری داشته باشد و از صرف هزینه های اضافی و گیر افتادن در دام کسانی که سعی در فروش بیشتر محصولاتشان دارد جلوگیری میکند. در واقع مشاور تحصیلی نه تنها هزینه ی اضافی نمیباشد، بلکه دانش آموز را در انتخاب منابع و کلاس های کمک آموزشی و تهیه ی لوح های فشرده آگاه میکند. و دانش آموز با بیشترین آگاهی این منابع را تهیه میکند. در واقع در صورت داشتن مشاور تحصیلی دیگر دانش آموز در سردرگمی زمان دوره و مرور مناسب و تست زنی صحیح و ساعت مطالعه و… نیست .
- تسلط به سرفصل های دروس : مشاور تحصیلی مناسب باید بداند کدام مبحث سخت تر و کدام قسمت راحت تر و کدام قسمت نیاز به پیش نیاز از فصول قبل دارد.
- تسلط به مباحث برنامه ریزی تحصیلی : یک مشاور در صورتی که به این موضوعات تسلط کافی نداشته باشد ، در صورتی که دانش آموز در موضوعات مختلف برنامه ریزی مشکلی پیدا کند ، راهکار های آکادمیک و مناسبی به این دانش آموز داده نمیشود.
- پیگیر بودن و ندادن برنامه ی درسی مشترک : مشاور تحصیلی شما به تمامی دانش آموزانش برنامه ی یکسانی ندهد. در صورتی که این طور باشد مشخص میشود که مشاور شما برای شما زمان کافی را نمیگذارد. در واقع حتی اگر در ابتدای کار برنامه ها مشترک بود بعد از گذشت مدتی از زمان مشاوره نباید برنامه های اشخاص با یکدیگر یکسان باشد. پیگیر بودن مشاور نیز بسیار مهم میباشد. سعی کنید با مشاور تحصیلی کار کنید که حداقل در بازه های زمانی کوتاه با شما در تماس باشد و شما را فراموش نکند. مشاور خوب کسی است که از شرایط های فردی تک تک دانش آموزانش آگاهی داشته باشد.
- برنامه های درسی کوتاه مدت بدهد : مشاورانی که برنامه های درسی بلند مدت میدهند باعث میشود که ارتباط بین مشاور و دانش آموز از بین برود. و این موضوع به شدت در نتیجه ی دانش آموز تأثیر گذار است. در واقع مشاور شما باید در دسترس باشد که در صورتی که شما به مشکلی برخورد کردید بهترین راهکار را به شما بدهد. اگر این اتفاق بیفتد دانش آموز میتواند مفید تر کار کند. این بازه ی زمانی حداکثر از ۱ هفته فراتر نرود. در واقع باید شما به عنوان یک دانش آموز در بازه های زمانی کوتاه مدت با مشاور خود در تماس باشید تا در صورت لزوم مشاور تحصیلی شما بتواند تغییرات لازم را در برنامه ی درسی شما ایجاد کند.
- تسلط به مباحث انگیزشی : در صورتی که دانش آموز از لحاظ انگیزشی دچار مشکل شد مشاور باید بتواند بر روی دانش آموز تأثیر بگذارد و بتواند انگیزه ی ادامه ی کار را در دانش آموز ایجاد کند.
کلام آخر : والدین حتما باید با مشاور فرزندان خود در ارتباط باشند.
ما با مشاوران خبره و کاردان د رخدمت شما و فرزندان دلبندتان هستیم…
موفق باشید..
